Në një nga reklamat më ikonë të shekullit të njëzetë, një amerikan vendas (në të vërtet ishte një italian i veshur si amerikan vendas) lundronte përmes një lumi të mbushur me plehra. Ai shkarkonte dhe ecte përgjatë bregut si një pasagjer makine që hedh një qese mbeturinash nga dritarja. Pasi aparati fotografik zmadhon një lot të vetëm që rrjedh në faqe, transmetuesi bën të ditur “Njerëzit e nisin ndotjen. Njerëzit mund ta ndalojnë atë.”

Kjo reklamë e vitit 1971, vetëm një vit pas festimit të parë kombëtar të Ditës së Tokës, kishte një ndikim të madh në një gjeneratë duke hapur sytë ndaj shqetësimeve mjedisore. Fëmijët dhe të rinjtë e shihnin atë pa pushim, ndanë pikëllimin e Indianit dhe u zotuan për të bërë ndryshime në jetën e tyre individuale për të ndaluar ndotjen. Kjo ishte përgjigjja që pikërisht krijuesit e reklamës shpresonin: veprim individual. Reklama nuk u prodhua nga një fushatë për të mbrojtur mjedisin por nga një fushatë për të mbrojtur vetë idividët.

Në vitin 1953, një numër i kompanive të përfshira në bërjen dhe shitjen e shisheve të pijeve të gatshme krijuan një grup që ata mbajnë deri në ditët e sotme, e quajtur “Mbani Mjedisin Pastër”. Që nga fillimi, “Mbani Mjedisin Pastër” ka punuar me zell për të siguruar që mbeturinat janë parë si një problem i zgjidhur nga përgjegjësia e përmirësuar individuale, pa rregulla të rrepta ose fatura shishesh. Madje shpikën termin “plehra-hedhësit” për të identifikuar individët fajtorë. Duke përhapur sloganin “Njerëzit e nisin ndotjen, njerëzit mund ta ndalojnë atë,” “Mbani Mjedisin Pastër” e zhvendosi në mënyrë efektive vëmendjen nga ata që projektojnë, prodhojnë, tregtojnë dhe përfitojnë nga të gjitha ato shishe dhe kanoçe njëpërdorimshme që përfundojnë në lumenj dhe rrugë. Si pjesë e kësaj përpjekje, “Mbani Mjedisin Pastër” shkaktoi reklamën famëkeqe “indiani që qan” kundër plehrave.

Funksionoi. Gjatë dekadave të fundit, tema e rolit të individit ne shkatërrimin e mjedisit dhe përgjegjësinë e individit në rregullimin e saj, vetëm duke u forcuar më shumë, jo vetëm nga “Mbani Mjedisin Pastër”, por nga qindra biznese, nga qeveria, nga individët dhe organizatat. Sot, listat “10 gjëra të thjeshta që mund të bëni për të ruajtur mjedisin” janë të bollshme. Faqja e internetit Lazy Environmentalist ju dërgon email-e të rregullta me këshilla për blerjet dhe mirëmbajtjen e shtëpisë tuaj në mënyrë të gjelbër, duke nënkuptuar se me të vërtetë mund ta shpëtojmë mjedisin pa ndërprerë punën e nisur. Recyclebank, e cila sponsorizohet nga Coca-Cola, shpërblen individët për rritjen e përdorimit të tyre të riciklimit të shisheve njëpërdorimshme për pije dhe paketimeve të tjera. Pjesëmarrësit që hedhin më shumë shishe njëpërdorimshme në kazanin e riciklimit shpërblehen me më shumë pikë që mund ti përdorin për të bërë pazar.

Mbledhja e mbeturinave, mbajtja e çantave të ripërdorshme në dyqan, përdorimi i biçikletës në vend të makinës- të gjitha këto janë gjëra të mira për tu bërë dhe ka shumë arsye për ti bërë ato. Ato tregojnë shqetësimin tonë, duke shpresuar që sigurojnë sugjerime dhe fakte sociale për miqtë dhe fqinjët që të ndjekin udhën tonë. Gjelbërimi i veprimeve tona të vogla të përditshme sjell në harmoni vlerat dhe veprimet tona, që të ndihemi mirë. Si profesor i shkencave politike Michael Maniates shprehet se “Veprimet e vogla të përditshme të konsumit të gjelbër janë momente të rëndësishme të ‘jetuarit ndërgjegjshëm’: ato shërbejnë si kujtues i përditshëm i vlerave tona dhe të përpjekjeve të mëdha para nesh. Por këto veprime individuale janë të buta kur krahasohen me sfidat para nesh dhe nuk mund të arrijmë llojin e ndryshimit që na nevojitet sot.” Siç shpjegohet në The Story of Change, filmi më i fundit në internet nga The Story of Stuff Project, këto veprime të vogla janë një fillim i mbarë.

Përshtati: Klara Leka

Nga: Bujana Xhindoli, Milieukontakt Shqipëri

Më datë 14 korrik 2017, Milieukontakt Shqipëri organizoi trajnimin: “Legjislacioni horizontal dhe monitorimi i Raporteve të Vlerësimit të Ndikimit në Mjedis (VNM)”. Ky trajnim është mbështetur financiarisht nga Projekti “Shoqëria Civile Vepron për Zhvillimin Social-Ekonomik mbi Bazat e një Mjedisi të Shëndetshëm” (CO-SEED) me fonde të Bashkimit Evropian dhe që zbatohet nga Instituti për Ruajtjen e Natyrës në Shqipëri. Në trajnim morën pjesë përfaqësues nga organizatat mjedisore të qytetit të Elbasanit, Pogradecit, student, përfaqësues të Inspektoratit të Mjedisit, Elbasan si edhe përfaqësues nga media lokale e qytetit.
Ndër çështjet më të rëndësishme që u prekën gjatë trajnimit ishin:
– parimet kryesore të së drejtës mjedisore si edhe e drejta për t’iu drejtuar Gjykatës;
– procedurat e VNM-së duke e parë nga këndvështrimi i legjislacionit horizontal;
– metodat e monitorimit të lejeve mjedisore;

Pas prezantimeve të përgatitura nga Milieukontakt Shqipëri mbi praktikimin e VNM-ve në të gjitha fazat e zbatimit të një projekti, si dhe mënyra sesi procedohet në këndvështrimin e legjislacionit horizontal, eksperiencë e sjellë nga përfaqësuese e Ministrisë së Mjedisit dhe ekspertë, pjesë shumë e rëndësishme e trajnimit gjithashtu ishte sjellja e rasteve konkrete të nismave individuale të zbatuara nga aktorë privat si lokale në qytetin e Elbasanit. Koordinimi jo i mirë ndërmjet institucioneve si dhe pamjaftueshmëria e informacionit të shpërndarë gjatë dhe pas përgatitjes së një VNM-je, mungesa e monitorimit apo penalizmit për mos zbatimin e tyre përgjatë ushtrimit të aktiviteteve të ndryshme private në qarkun e Elbasanit ishte çështje shqetësuese për të gjithë pjesëmarrësit në trajnim.

Përgjatë diskutimeve u trajtuan gjithashtu çështjet e dhënies me koncesion të pyjeve, ku faktet e sjella nga përfaqësues të shoqatave mjedisore tregojnë se koncensionarët jo vetëm që s’respektojnë kushtet e kontratës, por ka edhe raste ku zjarrëvënia e pyjeve vjen si pasojë e fshehjes së dëmeve ndodhur përgjatë periudhës së koncensionit.
Një tjetër shqetësim i banorëve të zonës së Elbasanit ishte fabrika e ferrokromit, montuar në mjediset e ish-metalurgjikut. Inspektorati i Mjedisit, pranë Bashkisë së Elbasanit pas fazës së monitorimit pranë kësaj fabrike kishte vënë re se ujërat e ndotura të kësaj fabrike jo vetëm që s’kalonin në asnjë impiant përpunimi, por për largimin e tyre përdorej tubacioni i degraduar i ish-metalurgjikut dhe më pas ujërat përfundonin në tokat e mbjella nga banorët e zonës. Si kjo çështje mund të jenë edhe shumë të tjera, por mungesa e kompetencave s’lejon ndërhyrjen apo marrjen e masave nga ana e pushtetit lokal, pasi ky i fundit monitoron, por penalizmin apo mbylljen e aktivitetit me leje mjedisore të tipit A është kompetencë e Ministrisë së Mjedisit (AKM) dhe vetëm lejet e tipit C është kompetencë e pushtetit lokal.

Në fund të trajnimit të gjithë të pranishmit dolën në konkuzionin e përbashkët, ku një bashkëpunim i koordinuar ndërmjet institucioneve përkatëse, pushtetit lokal, organizatave mjedisore si dhe mediave përgjatë gjithë procesit të VNM-së do të parandalonte dhe përmirësonte dëmet mjedisore. Gjithashtu të gjithë pjesëmarrësit ranë dakord për zhvillimin e një ekspedite mjedisore pranë impiantit të përpunimit të mbeturinave, incineratorit, në qytetin e Elbasanit. Impianti është i pari i këtij lloji në vend për trajtimin e mbetjeve urbane; vendosur në vendgrumbullimin e mbetjeve në anë të ish kombinatit metalurgjik në Elbasan. Çdo vit qyteti gjeneron rreth 120-140 ton mbetje të ngurta urbane.
Projekti synon të kontribuojë në menaxhimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore përmes përmirësimit të kuadrit rregullator dhe të nxisë më shumë pjesëmarrje dhe transparencë në proceset e vendimmarrjes mjedisore dhe për të rritur vëmendjen e medies në këtë fushë.

Studiuesit e Ontarios, Kanada mbështesin idenë që pasiguria ushqimore ka një tarifë mbi shoqëritë në mënyra të ndryshme. Shpenzimet e tij përfshijnë kostot e drejtpërdrejta të rritjes së nevojave arsimore për fëmijët e pasigurt në ushqim dhe kostot indirekte të produktivitetit të humbur në fuqinë punëtore. Ato gjithashtu përfshijnë kostot e pasigurisë ushqimore lidhur me problemet shëndetësore.
Bazuar në gjetjet e tyre dhe studimet ekzistuese, studiuesit sugjerojnë që programet e sigurisë ushqimore dhe ndërhyrjet e politikave mund të “kompensojnë shpenzimet e konsiderueshme publike në kujdesin shëndetësor dhe të përmirësojnë shëndetin në përgjithësi.”

Food Tank ka mundësinë të bisedojë me Naomi Dachner, bashkë-autore në studime, për marrëdhënien midis pasigurisë ushqimore dhe kostot për kujdesin e shëndetit, ndërlikimet e mundshme për ndërhyrjet e politikës në pasigurinë ushqimore dhe kërkimet e reja të ekipit për sigurinë ushqimore dhe kujdesin shëndetësor në Kanada.
Studiuesit përdorën matje standarde të pasigurisë ushqimore, siç shpjegon Dachner më poshtë. Shërbimet e kujdesit shëndetësor në llogaritjen e kostove përfshin kujdesin spitalor, vizita në departamentin e urgjencës, shërbimet e mjekut, kujdesi në shtëpi, kërkesat për përfitimet ndaj drogës, rehabilitimin, kujdesin afatgjatë dhe kujdesin e vazhdueshëm në tërësi.

Naomi Dachner shprehet se:
Ekziston një bollëk i hulumtimit që tregon se pasiguria ushqimore lidhet me një sërë problemesh fizike dhe mendore. Për më tepër, ne e dimë se individët e pasigurisë ushqimore jo vetëm që kanë më shumë gjasa të vuajnë nga kushtet kronike dhe të përballen me rrethanat e shumta, por ata janë më pak të aftë për t’i menaxhuar ato. Gjithashtu kjo duhet të kontribuojë në rritjen e kostove të kujdesit shëndetësor që lidhen me pasigurinë në ushqim.
Në Kanada, politikat e bazuara në të ardhura (p.sh. përfitimet e të moshuarve, veprimet krahinore për zvogëlimin e varfërisë) që përmirëson rrethanat materiale të familjeve të pasigurta të ushqimit, të shfaqura në reduktimin e pasigurisë ushqimore. Përmirësimet për përshtatshmërinë e asistencës sociale (pra mirëqënien) si dhe politikat që synojnë familjet që mbështeten në të ardhurat e punësimit d.m.th sigurimi i punësimit, përfitimet e punësimit dhe politikat e vendit të punës për të reduktuar punën e pasigurt, përfitimet tatimore të punës dhe kreditë) mund të përcaktohen për të adresuar pasigurinë e ushqimit. Gjithashtu ne përkrahim një politikë bazë të të ardhurave e cila do të parandalojnë që familjet me të ardhura të ulëta të bien nën një prag të caktuar të të ardhurave dhe në këtë mënyrë mund të zvogëlojë në mënyrë dramatike rrezikun e pasigurisë ushqimore për të gjitha familjet me të ardhura të ulëta pavarësisht burimit të të ardhurave.

Shpenzimet e kujdesit shëndetësor dhe kush i mban ato varen nga sistemi shëndetësor i një vendi. Megjithatë, rezultatet e këtij studimi flasin për implikimet e vërteta shëndetësore të pasigurisë ushqimore të familjes- për shkak se Kanadaja ofron mbulim universal, potenciali për paragjykimin e përzgjedhjes lidhet me sigurimin shëndetësor. Gjithashtu gjetjet në studim janë në përputhje me hulumtimet e SHBA që kanë ngritur shqetësime në lidhje me pasigurinë ushqimore si një kontribues kyç për shëndetin e dobët dhe kostot e larta.
Megjithëse pasiguria ushqimore është një problem i rëndësishëm shëndetësor publik në Kanada, nuk ka politika të hartuara për ta trajtuar atë. Me një sistem universal të kujdesit shëndetësor dhe me të dhënat e lidhura me ne, ky studim ishte një mundësi për të kuptuar më mirë implikimet ekonomike të pasigurisë ushqimore në sistemin e kujdesit shëndetësor. Ndërsa kostoja e pasigurisë ushqimore është shumë më e madhe se shpenzimet e kujdesit shëndetësor dhe barra e plotë ekonomike e sociale e problemit ende nuk është përshkruar.

Ne po vazhdojmë të zgjerojmë të kuptuarit e ndikimit të pasigurisë ushqimore në faza të ndryshme të jetës në përmasa të ndryshme të shëndetit, përmes hulumtimit në vazhdim duke përdorur të dhënat administrative të shëndetit. Hulumtimi ynë i fundit shqyrton marrëdhëniet midis pasigurisë ushqimore, vdekshmërisë dhe shëndetit mendor dhe së fundmi kemi ndërmarrë një studim të implikimeve të pasigurisë ushqimore të familjes për shëndetin e nënës dhe fëmijës.
Përveç hulumtimit tonë mbi ndikimin e pasigurisë ushqimore të familjes në shëndet dhe në kujdesin e shëndetit, ne vazhdojmë të studiojmë efektet e ndërhyrjeve të ndryshme të politikave në pasigurinë ushqimore. Në Kanada, ne nuk kemi programe federale të ushqimeve si SNAP; përkundrazi, kemi rrjet të sigurisë sociale që ka për qëllim parandalimin e njerëzve që të bien në varfëri. Në këtë kontekst, hulumtimi ynë ngre përveç grumbullimit të programeve që përbëjnë rrjetin e sigurisë sociale për të kuptuar më mirë se cilat programe dhe veçori të zbutjes së rrjetit ndaj pasigurisë ushqimore në familje. Ne po punojmë gjithashtu për të informuar zhvillimin e një Politike Kombëtare të Ushqimit në Kanada në mënyrë që politika të marr në konsideratë pasigurinë ushqimore të familjes.

Përshtati: Klara Leka